Пра ідэю і тыпова беларускія цяжкасці

Цэнтральная плошча Давыд-Гарадка падзелена на дзве няроўныя часткі. На большай уладарыць князь Давыд, на меншай сціпла туліцца Ленін. Паміж імі ляжыць пракладзеная за польскім часам брукаванка. Ад гэтага гістарычнага цэнтра яна вядзе наўпрост у сучаснасць — да месцаў менш прыкметных, затое пладавітых на цяперашніх герояў.

Шыльда з надпісам «Палескія прысмакі» з’явілася тут у 2010 годзе. Тады яна ўказвала на амаль развалены будынак і ссохлую зямлю. Першы ніяк не нагадваў вялікія склады, другая — пладавітую глебу. Але купіць і такі кавалак шчасця аказалася няпроста.

— Мне гаварылі, што тут нічога зрабіць немагчыма: зямля стаіць у запусценні некалькі год. Я прасіў: дайце — што-небудзь прыдумаю. Яны і слухаць не хочуць. Зразумеў, што трэба нешта прапанаваць. Паглядзеў — у адной вёсцы могілкі не агароджаныя. Значыць, трэба зрабіць за свае сродкі. І нармальна — заключылі дамову, — распавядае Сяргей, калі мы сустракаемся.

Працаваць з жонкай яны пачалі адразу. Спачатку пасадзілі капусту. Яе нечакана вырасла на 250 тон. Тады давялося шукаць фірму, здольную забраць такую колькасць. Знайшлі нейкую ў Мінску і паспяхова аддалі туды. Для Сяргея гэта важны ўспамін — тады ў яго адбылася паваротная сустрэча:

— Я пазнаёміўся з дырэктарам. Ён сказаў: «Хто валодае інфармацыяй, той валодае светам. Ты павінен заняцца квашаннем. У нас у краіне такога яшчэ няма». І меў рацыю. Якое ўяўленне тады пра гародніну было? Нешта старое, жоўтае і скіслае. Парнікі трымаюць усе, там нічога не мяняецца. А тут бачыш перспектыву. Мы ведалі, што трэба нешта рабіць, але дакладна інакш.

Першыя пробы талентаў адбываліся ў хляве. Карысталіся падручнымі сродкамі і салілі гародніну ў пластыкавых бочках. «Вырошчвалі — квасілі — прадавалі» — гэтая схема не мянялася некалькі год запар. Потым у памяшканні стала цесна — два пакоі былі забітыя пад завязку.

— Мне той дырэктар параіў: «Шукай сабе, сын, царства пабольш — Македонія будзе замалая». Мы зразумелі, што трэба пашырацца, і пачалі пошукі, — дадае Сяргей.

Наступнай праблемай і стаў будынак. Патрэбны знайшоўся, але па завоблачным кошце. На такое ніхто не згаджаўся. Тады Сяргей напісаў заяву, каб яму аддалі «бетонны труп» за адну базавую велічыню. Змірыліся і прадалі.

— У якім разбураным стане тут усё было... Чамусьці верылася, што гэта часовыя складанасці, таму проста працавалі. Спачатку адрамантавалі вось гэтыя склады, — гаворыць мужчына, ладзячы экскурсію па будынку. Тут шэрагамі стаяць бочкі з саленнямі, звязкі капусты і вёдры са спецыфічным водарам. Неўзабаве сыходзім ад яго і працаўнікоў, каб не перашкаджаць.

— Сюды паставілі халадзільнік, пачалі саліць. Бачыце пад’ёмнік? Яго адразу не было. Усё падымалі рукамі, адзін аднаму перадавалі скрыні. Працавалі з ранку да ночы некалькі год. Потым набылі пагрузчык, стала лягчэй. Вядома, усе хочуць хуткага хлеба, толькі так не бывае. Мы ведалі, што трэба пачакаць, — кажа Сяргей.

Пасля складоў рэанімавалі астатнія, офісныя пакоі. Вось што з імі стала:

У вырошчванні гуркоў палешукі разбіраюцца выдатна, таму калі Сяргею далі паперку з абрэвіятурай «ГОСТ», ён дзеля прыстойнасці толькі прабег яе вачыма. А потым зрабіў так, як рабіла бабуля — «па-свойску».

— Мы не ведалі ні санітарных, ні прававых норм. Адно афармлялі сертыфікат на прадукцыю. Уся ж рэцэптура залежала ад густу. Кіраваліся толькі старымі рэцэптамі і не прагадалі, — распавядае нам мужчына і дэманструе свае прысмакі.

Некалькі год таму гэты палескі куточак наведалі галандцы. Хадзілі, нюхалі мясцовыя цікавосткі і не разумелі, адкуль тыя ўзяліся.

— Я ім тлумачыў, што яны ніколі не прасякнуцца нашым менталітэтам, — кажа Сяргей. — Беларусы ж спачатку свайго цураюцца. Каб нешта ўзялі, ім трэба гэтае «нешта» прыпаднесці. О, тады глядзіш — добра бяруць. Бо то наша традыцыйная ежа, гэтыя густы прапісаны ў генах.

Калісьці Сяргею пашанцавала гэта зразумець. Кажа, дайсці да думкі было нескладана — ідэя для бізнесу ляжала на паверхні, трэба было толькі правільна за яе ўхапіцца.

Пра прынцыпы кіраўнічай працы

Правілаў поспеху няма ні ў каго. Хто кажа адваротнае, той альбо хлусіць, альбо хітруе. Прынамсі Сяргей мяркуе менавіта так. Ёсць толькі тры словы, якімі варта кіравацца па жыцці, — «праца», «шчырасць» і «вера».

— Чатыры гады таму клопаты з будынкам нарэшце закончыліся. Там такія грошы былі, што лепш не казаць. Але трэба было пачакаць. Ну, не дарма ж усё пачыналі, — распавядае мужчына.

Сяргей дачакаўся прыемных турботаў. Штодзённа адсочвае рух 36 фур на Мінск, бо падпісаў кантракты з усімі буйнымі беларускімі крамамі. Астатнім прыходзіцца адмаўляць: «Даруйце, ужо не пацягнем».

Цяпер, кажа Сяргей, справы пайшлі ўгору, і ўсё дзякуючы яго работнікам. Прадпрыемства ўвогуле павінна працаваць як машына: кіроўца можа толькі даць ток і назіраць, астатняе ж — за зладжаным механізмам. Бізнесмен гаворыць пра самавыхаванне. Пра дальнабачнасць. Пра працавітасць. І яшчэ пра дзясяткі рыс ідэальнага працаўніка і пра тое, што мільёнамі такіх людзей не існуе.

— Я разумею, што працаваць у нас вельмі складана. Вось прыносяць чалавеку заяўку на сто вёдраў — ён добраахвотна нікуды не сыдзе, калі зрабіў толькі палову. І гэта ўзнагароджваецца. Я не магу цярпець, калі нехта робіць «адбывалава». Хто працуе не пад прымусам, заўсёды мае плён. Крутых мы на працу не бяром. Уладкоўваешся да нас — значыць, чакай, што з раніцы будзеш грузчыкам, а ўвечары дворнікам. За гэта і атрымаеш добры заробак, — удакладняе мужчына.

Да Сяргея яго падначаленыя часта прыходзяць пагаманіць — «трэба сёння ад’ехаць», «грошай не хапае», «я вырасціў капусту, забераце?» Адпускае, пазычае, купляе гародніну нават даражэй.

— Я і начальнікам кажу: вы ў любы момант можаце прыйсці да мяне і забраць усё, што вам трэба. Калі лічыце, што выкарыстаеце прадукцыю лепш, то калі ласка.

— Дык хіба гэтым не карыстаюцца?

— Тут працуе прынцып справядлівасці. Калі даеш нешта чалавеку, а яно праядаецца — зразумела, адносіны спыняюцца. Вось з сябрамі я бухгалтэрыю ўвогуле не вяду — толькі яны. Прывозяць прадукцыю, кажуць: «Давай 110 мільёнаў». І я даю, не правяраючы. Хто падманвае, той робіць сабе горш. Самае ж важнае — гэта духоўная свабода. Няма ворагаў — тады спакойна глядзіш чалавеку ў вочы. Але так, часам гэта патрабуе фінансавых і маральных выдаткаў.

— Дык вось дзеля чаго вы камунікацыю наладжваеце...

— Слухайце, я веруючы чалавек, на такіх прынцыпах і працу сваю будую. Адкрытасць узяў ад бабулі, у той у хаце і цыганы, і ўкраінцы, і рускія жылі. У мяне ж пакуль толькі ўкраінцы — ад вайны збеглі. Дапамагаем ім тут дом пабудаваць. Па ўсёй краіне малазабяспечаным сем’ям я дасылаю прадукты і грошы. Вось у Ружанах за свой кошт царкву адрамантаваў. Туды сіл нават больш аддаваў, чым на прадпрыемства.

Мужчына скардзіцца, што цяпер пра яго ідзе благая гаворка — прыстройвае ўсіх, хто звяртаецца.

— Адпаведны кантынгент прыходзіць: «Аформі, аліменты трэба плаціць». Такія працаваць добра не будуць. Шанец ім даю, але яны праз тры дні самі разумеюць, што ўцякуць, — дадае Сяргей.

Кажа, прагматыка ў гэтым таксама ёсць — працуе ж ён па-еўрапейску. Гэтаму навучыўся ў замежных сяброў. Сяргей падыходзіць да насценнай мапы і праводзіць дыяганаль паміж дзвюма кропкамі. Вось на такой прасторы дзверы для яго заўсёды адчыненыя, і не толькі ў сяброў. У замежжы па хатняй прадукцыі сумуюць таксама і рускія крамы.

«Мы для дзяржавы як прыёмныя дзеці». Пра няроўныя ўмовы і замежныя рынкі

Сяргей аб’ехаў Амерыку ад Флорыды да Сіэтла. Наведваў гэтую краіну з мэтай паглядзець, што і як там уладкавана. Зрабіў істотны вывад: усё ёсць і ўсё дорага. Пастаўляць туды прадукцыю было б цалкам магчыма, попыт у перасяленцаў з Усходняй Еўропы быў бы вялікім. Праўда, уваход на амерыканскі рынак складае 25%. Таму звычайна такія вандроўкі заканчваюцца адзінай высновай: добра там, дзе нас няма. І праца працягваецца на айчынным узроўні. Неяк Сяргею прапаноўвалі гандляваць з Польшчай і Венгрыяй. Там прагнулі беларускай сыравіны, але выстаўлены кошт пакупнікоў не задаволіў. Праз гэта гандаль неяк не атрымаўся. Таму дома мужчына заняўся ўстаноўкай для прадуктаў. Уклаў туды ўсе інжынерскія задумкі, распрацаваў — і цяпер шчаслівы.

Цяпер бізнесмен вырабляе шэсць відаў капусты, моркву, гуркі, памідоры і мочаныя яблыкі. Ад прапаноў супрацоўніцтва не адмаўляецца — калі не развівацца, то памрэш. Таму глядзіць на ўсходняга суседа. Зрэшты, як і ўсе «нармальныя прадпрыемствы».

— Усё заўсёды залежыць ад унутранай сітуацыі. Мяркуюць, што ў Беларусі нельга нармальна працаваць, і гэта часткова так. Я заўсёды казаў кіраўнікам раёна: мы ў вас прыёмныя дзеці. Усё лепшае аддаюць калгасам, а нам — што трапіцца. Даводзіцца плаціць грошы за карыстанне зямлёй такой жа юрыдычнай асобе, як і я. Я прасіў, каб мне прадалі 20 гектараў — павінна ж быць у чалавека свая гаспадарка. Але яны адмаўляюць, — гаворыць Сяргей.

Мужчына разумее, што дзяржаўны напрамак — гэта мяса і малако. Яго ж занятак дзясяты па важнасці. Усё, што застаецца, — падбіраць крошкі. У цэлым жа курс дзяржавы задавальняе — «мірны, як і павінна быць у людзей».

Для таго каб сказаць «усё ў мяне выдатна», Сяргею засталося дабудаваць новае памяшканне. Гэтым ён цяпер і займаецца. Там будзе схавана ўся брудная праца — «павінна быць прыгожа». Бізнесмен кажа, што мы занадта рана прыехалі: тут усё толькі пачынаецца. Гэта далёка не фініш.

— Людзі думаюць, што можна проста ўкласці грошы — і ўсе ступені будуць пройдзены. Не, гэта доўга і марудна. Я з дзяцінства ведаю, што такое бесперапынная праца — мае бацькі выжывалі на цяпліцах. Я глядзеў на гэта і разумеў, што так жыць дакладна не буду. І неяк атрымалася інакш, — тлумачыць мужчына.

Сяргей не верыць кнігам па самаўдасканаленні. Лічыць, што замест марнавання часу трэба браць на сябе адказнасць і рабіць. Тым больш калі за ўсім прадпрыемствам стаяць два чалавекі. Паляшук праводзіць нас і чамусьці ўзгадвае прытчу пра ваўка і чалавека.

— Ведаеце, што той воўк адказаў? «Лепш я не буду пячы свой хлеб, калі так доўга чакаць. Раз дагэтуль абыходзіўся без яго, то і далей абыдуся», — смяецца Сяргей. — Кожны вырашае для сябе сам. Проста скардзіцца потым ні на кога не трэба.

Электронныя кнігі ў каталозе Onliner.by

Чытайце таксама:

• «Абсалютна нармальна, калі з раніцы расплюшчваеш вочы і бачыш за шклом кенгуру». Дзіяна пра вучобу ў Аўстраліі і небеларускія кошты
• «Вы не ведаеце, як гэта — увесь час быць нікім». Жанчына без грамадзянства пра Беларусь, дзяцей і пашпарт

Наш канал у Telegram. Далучайцеся!

Хуткая сувязь з рэдакцыяй: чытайце паблік-чат Onliner і пішыце нам у Viber!

Перадрук тэксту і фотаздымкаў Onliner без дазволу рэдакцыі забаронены. nak@onliner.by