«Хіба можна так здзекавацца?!»

Цяпер па парадку. У рэдакцыю прыйшоў ліст: на ферме жудасныя ўмовы, жывёлы пакутуюць. І пара таропка зробленых кадраў. Скаціна на фотаздымках выглядае не надта прыгожа: аблезлая, быццам з нейкай скурнай хваробай. Ну ці гной так адваліўся.

Бычкі стаяць у гразі вакол цюка з сенам. Хадзіць ім цяжкавата.

Дзяўчына, якая зняла ўсё гэта і даслала нам, шчыра перажывае: хіба можна так здзекавацца?! Але яна мінчанка, яны бываюць вельмі ўражлівымі.

— А вы шмат ферм бачылі?

— Ну, бачыла некаторыя... Там не так.

Гараджанам бывае цяжка змірыцца, што жывёлагадоўля выглядае не так, як яна намалявана на шакаладках з румянай каровай. У зваротах яны звычайна напіраюць не столькі на праблемы аграпрама, колькі на пакуты жывёл. Пішуць пра жорсткае абыходжанне з імі (за якое ў нас, наогул, пагражае крымінальны артыкул). Што ж, ідэя зірнуць на сельскую гаспадарку вачыма зоаабаронцы яшчэ занадта нязвыклая для нас — вочы лопнуць.

Але прытрымайце пакуль эмоцыі. Такіх здымкаў можна нарабіць дзе заўгодна і калі заўгодна. Так, буйная рагатая жывёла часам хварэе і пэцкаецца. Усё ж давайце паглядзім на месцы, што там адбываецца насамрэч.

Лужына

Мы накіроўваемся ў вёску Боркі Петрыкаўскага раёна. Пры пад’ездзе да месца мільгаюць знаёмыя назвы: Капаткевічы, Чалюшчавічы... Трохі збоч — Конкавічы, таксама легендарнае месца. Нейкія занадта дзікія супадзенні. Рэч у тым, што мы пісалі пра кожную з гэтых гаспадарак — там заўжды адбываліся недарэчныя гісторыі. Потым нагадаем. Геапатагенная зона...

Цяпер вось Боркі.

Тутэйшы жывёлагадоўчы комплекс адносіцца да ААТ «Камаровічы» (раней — КСУП, яшчэ раней — саўгас).

Большасці дамоў ужо няма, ва ўсёй вёсцы — прыкладна сем жыхароў. І яны не асабліва вядуць гаворку пра справы фермы, якую бачна з краю. Можа, і правільна: пенсіянерам тут жыць.

Тры кароўнікі (самы стары — часоў Брэжнева, самы малады — Гарбачова) з пэўных ракурсаў падаюцца закінутымі, але ўнутры ёсць жыццё.

Калісьці тут утрымлівалі неблагі дойны статак і цялят. Некалькі гадоў таму нават устанавілі сучасныя даільныя агрэгаты (фінансаванне такой мадэрнізацыі пакінем за дужкамі). Але потым здарылася аптымізацыя, кароў забралі, як і даільныя апараты.

Цяпер тут быкі. Чуваць, як яны равуць у кароўніках.

Большую частку пярэдняга загона займае шырокая лужына з гразкімі берагамі.

У праходзе па калена ў гразі стаіць пара магутных чорна-пярэстых прыгажуноў. Але далей не ідуць: праходнасць не дазваляе.

Яшчэ некалькі буксуюць наводдаль. Брухам грунта не кранаюць.

Цюк з сенам вывалены на іншым краі загона, куды змагла падысці машына. Каб дабрацца да сена ад кароўніка, трэба пераадолець гіблы вадаём і дрыгву. Захраснеш паўтоннай тушай — даставаць прыйдзецца па частках. Прыгажуны гэта разумеюць. Зрэшты, у кароўніку пэўна ёсць корм.

Выпраўляюся шукаць людзей, якія б усё гэта растлумачылі.

«У горад пазбягалі, а зараз нервы вымотваеце!»

— Вы што тут шукаеце? — аднекуль з’яўляецца жанчына ў спартыўнай кофце.

— Вас.

Гэта брыгадзір Святлана, і яна ўвогуле не рада староннім. Без прадмоў навальваецца з папрокамі наконт... ды ўсяго. Гэта падобна да крыку душы неабыякавага чалавека:

— Каб вы тут рабілі! У горад пазбягалі, а цяпер ходзіце і нервы вымотваеце! Тут і так за жывёлу перажываеш, калоцішся, як на парахавой бочцы, каб усё нармальна было. Ну і што — лужына! Абы жывыя яны былі...

Я ў разгубленасці. Якое жыццё тут склалася, што ад яго трэба ўцякаць? Як здарылася, што чалавеку даводзіцца праяўляць гераізм і калаціцца? Чым я правініўся?.. Канешне, ведаем, што за жыццё. Шмат разоў пра яго распавядалі.

Перыядычна гэты крык душы перарываецца песняй пра «што было, тое прайшло, тое прайшло» з тэлефона: гэта з інтэрвалам секунд у трыццаць тэлефануе з канторы занепакоенае начальства. Брыгадзір усхвалявана апісвае ў слухаўку трывожную абстаноўку: «Вось ён, побач стаіць, слухае, у першай кашары».

— Дык дайце пагутарыць!

Не, не дасць. Але гэтую плынь ужо не спыніць, хоць я нічога і не пытаўся.

— Паўсюль на фермах лужыны ёсць. Тут яма, зямля, вы зразумейце. Каб яно было зацэментавана... Што я з гэтай лужынай зраблю, знясу яе? Маўляў, яны топяцца па жывот — яны ж не па жывот! Хіба мы хочам усё гэта? Вы ж таксама зразумейце нас правільна: сяло ёсць сяло. Людзей няма, паскарачалі. А мы і кормім, і поім — абы жывыя заставаліся. Прырэзаць — дык нічога б і не было...

Падчас гэтага несправакаванага маналогу я сапраўды пачынаю адчуваць сябе ніякавата. Пакуль мы «пазбягалі» і сядзім у чыстых цёплых офісах, тут няшчасныя быкі, правяраючыя, капеечны заробак і гэтая вечная лужына. Нешта не стасуецца ў гэтай карціне свету. Не ведаю, у чым вінаватая менавіта гэтая жанчына, але прылятае і праўда з большага такім работнікам.

А з дырэктарам усё ж паспрабуем звязацца. Можа, усяму гэтаму ёсць навуковае тлумачэнне.

«Падлягае аздараўленню»

Пакуль пакінем быкоў, каб звярнуць вашу ўвагу на цікавую акалічнасць. У тутэйшых краях нейкім цудам утварыўся цэлы «куст» блізка пасаджаных гаспадарак, якія нядаўна прызнаны неплацежаздольнымі.

Пра некаторыя мы пісалі. Частка з іх выглядалі нават нядрэнна, а іх дырэктары паводзілі сябе вельмі бадзёра. І раптам згарнуліся. Летась у чэрвені Гомельскі аблвыканкам абнавіў спіс «неплацежаздольных сельскагаспадарчых арганізацый, якія падлягаюць фінансаваму аздараўленню». У той час туды гуртам патрапілі і ААТ «Камаровічы», і іншыя нашы знаёмыя гаспадаркі з гэтых краёў.

Нагадаем сцісла пра дзве.

• КСУП «Капаткевічы». Работніца расказала пра незвычайную практыку па ўтрыманні кадраў. Паводле яе слоў, былых работнікаў проста нікуды больш не прымалі, калі згоды на тое не даваў дырэктар гаспадаркі.

Зарплата $150: як вырвацца з саўгаса

• КСУП «Чалюшчавічы». Тут класіка: хтосьці выклаў чарговае відэа з бязладдзем на ферме — на в. а. дырэктара (ніхто ўжо і не памятае, якога па ліку за апошнія гады) завялі крымінальную справу за падлог. Пры гэтым жанчына працягвала заставацца на працоўным месцы — хтосьці ж павінен.

«А што там такога?» Рэпартаж з фермы, дзе цяляты закапаны за хлявом, а кіраўнік ходзіць пад артыкулам

Можна працягнуць... Але сам факт існавання слабых прадпрыемстваў не з’яўляецца чымсьці звышнатуральным. І адміністрацыйныя намаганні па іх ратаванні выглядаюць лагічнымі. Для «Камаровічаў» (і іншых) зацвердзілі бізнес-план фінансавага аздараўлення да 2030 года.

Хоць бы гэтае аздараўленне перажылі нашы быкі ў Борках...

Пакуль жа, па даных аблмаёмасці, «Камаровічы» скончылі 2021 год з даўгамі ў 8,9 млн рублёў (пры афіцыйным кошце ўласных актываў 7,8 млн).

Сярэдні заробак, паводле справаздач, складае 616 рублёў (да падаткаў). За якія грошы забіваецца канкрэтна брыгадзір Святлана, яна не сказала.

Афіцыйны каментарый: «З вамі міліцыя будзе размаўляць»

Тым не менш мы пакуль не ўпэўнены, што загон для жывёлы ў XXI стагоддзі павінен выглядаць так, як на здымках вышэй. Каб даведацца, што сапраўды адбываецца і ці ёсць увогуле праблема, тэлефануем дырэктару ААТ «Камаровічы» Ларысе Талецкай. У гаспадарцы яна больш за 30 гадоў. Пішуць, што прайшла працоўны шлях ад бухгалтара.

Ларыса Адамаўна размаўляць адмаўляецца адразу. Толькі цікавіцца:

— Што вам трэба было ў тых Борках?

— Зараз усё раскажу. Дык будзеце размаўляць?

— З вамі міліцыя будзе размаўляць. Я ўжо напісала заяву.

— А ў чым вінаваціце?

Павесіла слухаўку. Інтрыга.

Зноў флэшбэкі... Выглядае на тое, што такая інтрыгоўная манера размаўляць — нешта накшталт традыцыі ў некаторых мясцовых начальнікаў. Паўтара года таму чароўнае інтэрв’ю нам даў сусед Талецкай, шматгадовы кіраўнік КСУП «Капаткевічы» Пінчук. Прывядзём гэты каментарый цалкам.

«Кажуць, казлоў дояць, — сказаў дырэктар. — Але ж казлоў не дояць, правільна?.. Коз дояць, кароў дояць».

Цяпер там іншы кіраўнік. А гаспадарка, як раптам высветлілася, неплацежаздольная.

Цяпер наш традыцыйны рытуал. Мы ўпарта нагадваем, што Боркі, Конкавічы, Чалюшчавічы не ўнікальныя. Можа, не горш за іншых. І лужыну можна знайсці прыгажэйшую. У той жа час ёсць і выдатныя багатыя гаспадаркі... Але чаму мы псуём нервы выматанаму брыгадзіру? (Насамрэч нават не думалі.) Ды таму, што гэта якая-ніякая, але наша эканоміка. «Камаровічы» — не прыватнае прадпрыемства, якое само расплачваецца за свае хібы: 100% акцый гэтай дрыгвы (у якой патанулі нашы субсідыі) належаць выканкаму (нам). Кожны камяк гразі тут — наша ўласнасць.

«Onlíner па-беларуску» у Telegram. Падпісвайцеся, каб не прапусціць нашы новыя тэксты на роднай мове

Перадрук тэксту і фотаздымкаў Onlíner без дазволу рэдакцыі забаронены. ng@onliner.by