Сабакам патрэбны свежыя людзі

Анастасія Вяркеева афіцыйна называецца кіраўніком кіналагічнага напрамку па Мінскай вобласці пры пошукава-выратавальным атрадзе «Анёл», яна прафесійны кінолаг.

Астатнія — простыя грамадзянскія з разнастайнымі прафесіямі і ўласнымі сабакамі: юрыст, эканаміст, друкар, спецыяліст па працы з кліентамі... Добраахвотна дапамагаюць «Анёлу», займаюцца гэтым шмат гадоў, асабістай выгады тут ніякай.

Галоўны крытэрый пры выбары месца для трэніровачнай базы — гэта, натуральна, маляўнічасць. Таму размясціліся на развалінах нейкай свінафермы.

— О, воданапорка. Мо залезці?

— Не раю, — не раіць Насця і на секунду задумваецца. — Але калі б вы ўсё ж палезлі і ўпалі, можна было б патрэніраваць сабаку, які спецыялізуецца на пошуку загінулых.

— А хадзем трэніраваць таго, што па жывых.

Для Насці кожны новы чалавек — каштоўны навучальны інвентар. Усіх імкнецца тут жа закласці — схаваць статыста дзесьці ў полі, гушчары, на балоце, у гурбе, на дрэве і гэтак далей. Сабакам для трэніроўкі патрабуюцца новыя пахі і розныя сітуацыі, таму свежыя людзі заўсёды неабходныя.

Кажуць, на спаборніцтвах (бываюць і такія) людзей закладваюць вельмі старанна — пад снег, у нейкія ямкі, маскіруюць. Цёпла апранаюць, выдаюць пенку, тэрмас, іншыя прадметы ўжытку... Але я не хачу пакуль у ямку.

Снегг шукае закладку

Рацыя і невялікі кантэйнер з мясам — сённяшні інвентар статыста (яшчэ мокрыя ногі, але гэта выдадуць пазней). У басерона па мянушцы Снегг на шыі трэкер.

Спачатку інструктаж.

— Кантэйнер і рацыю схавайце пад адзенне. Калі ён вас знойдзе, не рэагуйце, — Насця чамусьці не сумняваецца, што Снегг адшукае. — Толькі калі я скамандую, даставайце гэтую скрынку і давайце яму корм, хваліце ўсяляк. У рэальнай сітуацыі ў зніклага, вядома, не будзе ніякага пачастунку, ён будзе ў інструктара. Але наша задача зараз з дапамогай ежы замацаваць рэфлекс, даць сабаку стымул. Ён жа шукае, бо яму самому цікава, для яго гэта прыгода, гульня з прызам. Гэта можа быць і любімая ежа, і цацка.

У дадзеным выпадку пошук будзе праходзіць «па квадратах». Сабака шукае не канкрэтнага чалавека па ўзоры паху, а любога, хто апынецца ў зоне «бачнасці». Кінолагі сцвярджаюць, што жывёла разумее, чаго ад яе хочуць, і прыкладна ўяўляе, як выглядае страчанае, — у адрозненне ад, напрыклад, лесніка ці іншага пошукаўца, калі ён прачэсвае мясцовасць.

Балота сцягнута подлай ледзяной скарынкай, мы з трэскам прабіраемся па купінах, карчагах і паваленых дрэвах.

Ствол слізкі, я, вядома, правальваюся ў балота. Звонку выдаю, быццам так і планаваў.

Закладваюся надзвычай прадумана. Асаблівую ўвагу трэба аддаваць ізноў жа эстэтыцы. Простая купіна — занадта папсова. Паваленая хвоя з магутным вывернутым коранем пасярод вады — што трэба, досыць артхаусна.

Дабраўся да выспачкі, сеў пад корань, абцякаю. Рупліва фармірую, як загадана, пахавае воблака.

Па рацыі прыходзіць сігнал: пачалі.

Прамотваем сорак хвілін, бо нічога не адбываецца. Праз некаторы час пачынаюць даносіцца галасы (людзей). Удалечыні сярод галін замільгалі аранжавыя камізэлькі. Адзін ніжэйшы — гэта, мабыць, Снегг.

Галасы набліжаюцца, сабака ходзіць зігзагамі, з’яўляючыся і знікаючы то ў адной, то ў другой частцы лесу. Нарэшце чую пыхканне на супрацьлеглым беразе маёй лужыны, метрах у трыццаці. Снегг ганарліва ўзнікае з зараснікаў — і... Як нічога ніякага мінае маё сховішча. Нават не зірнуў!

Ну прыехалі.

Яшчэ праз паўхвіліны, калі надзея на выратаванне згасла, у мяне проста над вухам грымнула гучнае «гаў». Падкраўся ззаду! Можа, у яго гумар такі...

Снегг вясёла брэша, да яго спяшаюцца пошукаўцы. Па камандзе скормліваю сабаку мяса, нахвальваючы героя.

Практыкаванне выканана.

— Я ўжо думаў, ён забыўся пра мяне, па сваіх справах пайшоў...

— Проста вырашыў абысці па сухому. Ён не супраць замачыць ногі і ахвотна кідаецца ўплаў, але калі ёсць абыход, то дарма не геройнічае. Навошта яму прастуджвацца і прымушаць лезці ў ваду кінолага, які ідзе следам? Наогул, калі ў лесе такі сабачка падляцеў і вас аббрэхвае, не трэба палохацца. Можа яшчэ і пакратаць лапай. Гэта ён патрабуе ўзнагароду і заадно сігналізуе: «Знайшоў».

«У вас пах з усіх шчылін»

Статыста, раз ужо атрымалася здабыць, трэба выкарыстоўваць напоўніцу. Ужо рые капытом зямлю наступны фізкультурнік — бігль Лео.

Следавы сабака — гэта іншае. Ён патрэбен, калі маюцца ўзор паху («занюшка») і месца старту. Шкарпэтка, шапка, папяровы кубачак, запальнічка, пянёк, на якім пасядзеў чалавек, або адбітак мяккага месца ў снезе — усё пойдзе ў ход. Гаспадыня бігля Наталля Міронава кажа, што пах застаецца на любым прадмеце, адрозніваецца толькі час, на працягу якога ён трымаецца.

Добра, паехалі. Выпраўляюся хавацца. З хуліганскіх памкненняў па шляху абягаю дрэва па васьмёрцы (мне потым сказалі, што Лео зрабіў гэтаксама). Дабраўшыся да лесу, дзе загадана схавацца, парушаю правілы. У абыход, імкнучыся пазбягаць плям снегу, каб не пакінуць на ім адбіткаў, вяртаюся да месца старту. Як вам такое?

Таемна абжываюся ў рэштках хлява. Тут ладненька.

Праз дзірку бачныя нашы машыны і сабака, які збіраецца мяне шукаць. Ну-ну. Па рацыі паведамляю: заклаўся. І, паскудна хіхікаючы, цешуся падрыхтоўкай.

У якасці занюшкі гэтым разам выступае мая шкарпэтка, якая ўжо нацярпелася ў папярэднім балоце.

Пошукаўцы стартуюць у напрамку лесу — між тым я засеў зусім у іншым боку.

Прамотваем хвілін дваццаць. Пошукавая каманда такі дасягае месца майго закіду, але тут ідзе іншым шляхам. Я чую іхнія галасы, храбусценне шыферу пад ботамі...

Нарэшце ратавальнікі з’яўляюцца ў аконным праёме. Лео рады і гучна патрабуе прыз. Дастаю загадзя выдадзеную мне бляшанку кансерваў.

— А чаму ён не пайшоў менавіта па маім шляху?

— У будынку сабака можа дзейнічаць не так, як на адкрытай мясцовасці, — кажа Наталля. — У вас пах з усіх шчылін, жывёла шукае не столькі па следзе, колькі па паху, які распаўсюджваецца праз вокны, праёмы і гэтак далей.

Слоік з дэфіцытам

Мянушка Люцік, здаецца, не надта пасуе гэтаму буйному змрочнаму сабаку.

Пошукаўцы тлумачаць: гэта памяншальна-ласкальнае ад Люцыпар. А, тады някепска. Спецыяльнасць Люціка — ПЦЗ (пошук цел загінулых).

Трэніроўка такога сабакі складаная хаця б таму, што «расходнікі» ў дэфіцыце. Тушкамі жывёл і птушак тут не абыдзешся, яны, кажуць, пахнуць увогуле не так, як чалавек.

Гэтым разам у Насці ёсць запаветны слоічак з узорам паху (што там і дзе ўзяла, не раскрывае, а мы і не хочам ведаць). Люціку даюць панюхаць змесціва. Потым так, каб ён не бачыў, хаваюць слоік у развалінах.

Выглядае проста: праз пару хвілін сабака ўжо тырчыць каля ўзору, радасна брэша на яго. Атрымлівае пачастунак. (Не, не з таго слоіка.)

Чаму не ўсе знойдзены?

Вольга і бордэр-коллі Нэвіл дэманструюць «паслухоўку»: сабака выконвае каманды, ходзіць колам і паказвае картачныя фокусы... Нам не зусім зразумела, як выкарыстаць такія ўмельствы ў пошуку, але, запэўніваюць, насамрэч гэты «цырк» важны: вучыць сабаку дысцыпліне і канцэнтрацыі. Потым ужо можна трэніраваць іншыя навыкі. За «паслухоўку» адказвае Вольга Крупская.

У гэтым месцы паўстае галоўнае пытанне: калі ў нас ёсць такія цудадзейныя сабакі з прыгожымі камізэлькамі, чаму застаюцца нязнойдзеныя людзі?

Ёсць нюанс.

Падраздзяленне гэтае з’явілася толькі летась, у ліпені, цяпер заўзята трэніруецца.

— Мінулым летам, яшчэ да ўсяго вось гэтага, мой басерон Дарыян па следзе знайшоў бабулю, якую да гэтага суткі шукалі «ўручную», — Анастасія прыгадвае, як усё пачыналася. — Дарыян ужо памёр, але тады і сцямілі, што «Анёлу» патрэбная пастаянная кіналагічная служба. Так у Мінскай вобласці ўзнікла першае ў краіне падраздзяленне. З тых часоў добраахвотнікі сталі прыязджаць да нас і трэніраваць сабак. Падобныя фарміраванні ўжо ёсць і ў іншых рэгіёнах. Але ўсё роўна гэтага мала.

Зараз у «анёлаўцаў» Мінскай вобласці ёсць фактычна тры сабакі, якія цалкам гатовыя выходзіць на пошук. Значна больш жывёл вучацца (усе нечыя асабістыя, не службовыя). Пры гэтым падрыхтоўка пошукава-выратавальнага сабакі, кажа Насця, займае прыкладна паўтара года.

На рахунку тутэйшых сабак пакуль няма ніводнага рэальна знойдзенага чалавека (акрамя той першай бабулі, з якой усё і пачалося). Але Насця тлумачыць, што адмоўны вынік таксама вельмі важны.

— Знойдзеных не было не таму, што сабакі дрэнна шукалі, а таму, што на выдзеленым участку проста не было чалавека. Бо задача сабакі — зачысціць квадрат і сказаць: тут нікога няма. Гэта значыць, што звычайная пошукавая група можа патраціць сілы і час на апрацоўку іншага ўчастка. Іншымі словамі, кіналагічны разлік, а гэта два чалавекі і сабака, замяняе восем пошукавікаў без сабакі.

Сабакі не ўсемагутныя, іх дыяпазон мае межы, яны таксама стамляюцца. У штыль пры пошуку па квадратах сабака адчувае пах прыкладна з 30—50 метраў, пасля чаго «наводзіцца» ўжо дакладней. Але такіх квадратаў можа быць безліч — на адпрацоўку патрабуецца шмат часу і сабак.

Следавы сабака з лёгкасцю знойдзе небараку-статыста па шкарпэтцы ў дзікай мясцовасці, дзе ніхто не хадзіў. У ажыўленым месцы след хутка затоптваецца.

У той жа час пры наяўнасці сабакі нашы шанцы выжыць узрастаюць скачкападобна.

— Кінолагі-добраахвотнікі, якія працуюць без заробку, за свае грошы і ў асабісты час, заўсёды маюць патрэбу ў любой дапамозе. У тым ліку ў статыстах для закладак. На кожную трэніроўку мусяць прыходзіць новыя людзі з новымі пахамі — дарослыя, дзеці, пажылыя, разнаполыя, розных нацыянальнасцей. Гатовы ўдзельнічаць у выратаванні людзей — тут можна каардынавацца.

---

«Onlíner па-беларуску» ў Telegram. Моўныя вiктарыны, тэсты для аматараў вандровак i тэксты на роднай мове

Перадрук тэксту і фотаздымкаў Onlíner без дазволу рэдакцыі забаронены. ng@onliner.by