Прыгожа, зацягнута, нудна. Паглядзелі фільм «Аватар: Шлях вады»

Феномен «Аватара»

Калі вам больш за 20, то вы напэўна памятаеце, што тварыў «Аватар». Фільм стаў падзеяй не толькі ў свеце кіно, але і ў асобна ўзятай краіне. Кінатэатры, справы ў якіх ішлі, мякка кажучы, не вельмі, раптам страпянуліся, адчуўшы крыніцу не толькі для выжывання, але і для адраджэння.

У студзені 2010-га ў Мінску пасля рэканструкцыі толькі-толькі адчыніўся «Кіеў», які стаў першым у краіне кінатэатрам з магчымасцю паказваць фільмы ў фармаце 3D. Адчыняцца вырашылі маштабна, з паказу «Аватара». Нягледзячы на моцны мароз, людзі гадзінамі стаялі ў чэргах, каб купіць білет і сваімі вачыма паглядзець на галівудскі цуд кінематаграфіі. Некаторыя начавалі, каб выбраць лепшыя месцы. І ніякіх вам заказаў білетаў праз інтэрнэт!

Штодня, памятаецца, паказвалі па тры сеансы «Аватара». Білеты на тыдзень наперад раскуплялі за лічаныя гадзіны. У канцы студзеня амаль усе сеансы на люты былі выкупленыя, таму пайшлі на беспрэцэдэнтную меру — адкрылі продаж квіткоў аж на вясну. І гэта пры тым, што прадавалі не больш за чатыры білета ў адны рукі.

Зрэшты, гэта не перашкодзіла перакупам, якія перапрадавалі квіткі на «Аватара» утрая, а то і ў чатыры разы даражэй за намінал. Фраза пра лішні білецік усплыла з небыцця і зноў пасялілася ў лексіконе беларусаў. Менавіта беларусаў, таму што ў Мінск прыязджалі з усіх куткоў краіны, прагульваючы ўрокі, экзамены, працу, спатканні.

На хвалі ажыятажу сучаснай тэхнікай сталі абсталёўваць і іншыя кінатэатры. Не ў апошнюю чаргу дзякуючы другому дыханню, якое дапамог адкрыць «Аватар», у нас пачалі адкрывацца новыя кіназалы са стандартамі якасці, якія раней і ўявіць было немагчыма.

Страсці па «Аватару» былі характэрны не толькі для Беларусі. Фільм прагрымеў па ўсім свеце, устанавіўшы дзясяткі рэкордаў. У першую чаргу касавых. Ён стаў першым фільмам, які сабраў касу два мільярды долараў. Потым яго трошкі пасунулі «Мсціўцы», аднак пасля паўторнага пракату ў Кітаі «Аватар» вярнуў сабе першае месца з вынікам амаль тры мільярды долараў.

Блокбастар рэзка павялічыў моду на 3D-сеансы ў кінатэатрах. Больш за тое, фактычна дзякуючы гэтаму фільму такі фармат сталі актыўна прасоўваць у тэлевізарах. Так, эра 3D-тэлевізараў у выніку хутка мінула, але нейкі час нават пры вялікім жаданні нельга было проста так узяць і купіць тэлевізар без падтрымкі 3D.

Цікава, што пры ўсіх сваіх тэхнічных заслугах і велізарным уплыве на культуру спажывання «Аватар» не адрозніваўся нейкімі выдатнымі кінематаграфічнымі якасцямі. Просты сюжэт, простая ідэя, простыя дыялогі. Гэта было вялікае, наватарскае па тых часах шоу. Прычым шоу было куды больш, чым кіно. А што ж з працягам?

Зноў на’ві, Пандора, аватары

Сюжэтна перад намі прамы працяг фільма 2009 года. Нагадаем, калі забыліся. У арыгінале зямляне разгарнулі на Пандоры здабычу каштоўнага мінералу. Атмасфера планеты для людзей атрутная, таму яны выкарыстоўваюць спецыяльна вырашчаных аватараў, у якіх змяшчаецца розум зямлян-аператараў.

Джэйку якраз даверылі кіраваць такім аватарам. На Пандоры хлопца ледзь не забіваюць мясцовыя драпежнікі, але яго ратуюць сінія абарыгены на’ві. Джэйк прымае мову і культуру племені, якое яго выхадзіла, а заадно жэніцца са сваёй выратавальніцай Нэйціры. Потым ідзе чарада абвінавачванняў у здрадзе, галоўны вынік якіх — адкрытае супрацьстаянне зямлян і на’ві. Першых фактычна ўзначальвае палкоўнік Майлз Куорыч, а другіх — Джэйк, якому таксама дапамагае кіраўнік праграмы «Аватар» доктар Грэйс.

Грэйс у выніку гіне, але яе розум зліваецца з багіняй на’ві Эйвай. Куорыч ледзь не забівае Джэйка, але яго ратуе Нэйціры. Першы фільм заканчваецца на тым, што зямлян выганяюць дадому, розум Джэйка канчаткова пераносяць у аватара, які становіцца кіраўніком племені на’ві.

Сюжэт сіквела пачынаецца праз паўтара дзясятка гадоў. Джэйк усё яшчэ кіруе племенем і жыве з Нэйціры. Пара абрасла нашчадкамі. Так, яны выхоўваюць двух сыноў і дачку, а яшчэ — прыёмную дачку, якая нарадзілася ад аватара Грэйс, і Павука, прыблуднага сына Куорыча. Апошняга ў свой час не адправілі на Зямлю, таму што ён быў немаўляткам, а яны, як вядома, не пераносяць крыасон.

Тым часам Куорыча вяртаюць да жыцця, але ў выглядзе аватара, у якога з флэшкі загрузілі злепак розуму палкоўніка. Некалькім яго самым адмарожаным мёртвым байцам таксама пашанцавала. Усе яны апантаныя ідэяй помсты Джэйку і камандай адпраўляюцца ў месца яго меркаванай дыслакацыі.

Усё таму, што людзі зноў прыляцелі на Пандору. Вы не паверыце, але на планеце знайшлі яшчэ адзін каштоўны рэсурс. Пра гэта, праўда, становіцца вядома недзе ў другой палове фільма, калі сцэнарысты сярод падлеткавых перажыванняў вырашылі ўляпіць чарговы недарэчны эпізод з рыбамі-філосафамі. А наогул Пандору трэба вызваліць ад мясцовых жыхароў, таму што людзі канчаткова загубілі Зямлю і зараз не супраць пасяліцца на планеце з атрутнай атмасферай.

Рыбаў паказваюць

Галоўнае адрозненне ад папярэдніка — перанос асноўных дзеянняў з лясоў і паветра ў моры і акіяны. Для гэтага прыдумалі шмат новых дзіўных жывёлін і асобную расу на’ві, з рукамі-плаўнікамі, тоўстымі хвастамі і бірузовым адценнем скуры. Здаецца, Кэмеран нават прыдумаў мову жэстаў... у кітовых вачэй.

Па сутнасці, візуальна практычна ўвесь «Шлях вады» з’яўляецца філіялам Animal Planet, толькі прысвечаны ён не Зямлі, а Пандоры. Шматвокія кіты прыходзяць на дапамогу ў «самыя нечаканыя моманты», кракадзілакалібры лётаюць на сваіх прыгожых крылах, а мініяцюрныя «лахнэсі» распуджваюць малых рыбін.

У параўнанні з арыгіналам у сіквел «Аватара» дадалі палігонаў, HDR, тэселяцыі, анізатропнай фільтрацыі і іншых камп'ютарных атрыбутаў, якія адказваюць за якасць графікі. У цяперашнія часы зрабіць візуальную рэвалюцыю, як гэта атрымалася ў першага «Аватара», ужо куды больш складана. «Шлях вады», безумоўна, пакуль застаецца самым прыгожым і тэхнічна дасканалым фільмам. Аднак не ўражвае так, як было з яго папярэднікам 13 гадоў таму.

І ўсё ж падчас прагляду раз-пораз узнікае пытанне: а навошта трэба было марнаваць усе гэтыя сотні мільёнаў долараў, калі яшчэ больш прыгожую карцінку можна атрымаць, проста звярнуўшыся да калег з Animal Planet? І выдаткі былі б значна меншыя, і ў якасці карцінкі выйгралі б яшчэ больш, таму што рэальнасць усё роўна лепш нават самай прасунутай графікі.

Мы так падрабязна спыніліся на візуальнай частцы, таму што ў цэлым гэта ўсё, чым можа пахваліцца сіквел «Аватара». І ўсе балы ў выніковай адзнацы — як раз за палігоны і падводныя здымкі. На жаль, з усім астатнім ёсць праблемы.

«У цябе зусім дзіцячы хвост»

Сюжэт арыгінала, мякка кажучы, не мог пахваліцца арыгінальнасцю. Кэмеран моцна злаваўся, калі чуў шматлікія параўнанні з Пакахонтас (у першую чаргу) і абвінавачванні ў плагіяце класічнай фантастыкі. Але што было — тое было. «Шлях вады», напрыклад, непадобны на «Пакахонтас», але гэта не значыць, што сюжэт карціны стаў лепшым. Нават наадварот.

Вы можаце чакаць ад новага «Аватара» экалагічнага баевіка, ваеннай драмы, глабальных бітваў за лёс планеты ці нават меладраматычных перажыванняў па лініі кахання. Замест гэтага будзьце гатовыя ўсе тры гадзіны глядзець на падлеткавыя пакуты дзяцей Джэйка, выдуманасць якіх не далёка адышла ад свету Пандоры.

Добрую фантастыку (і, зразумела, не толькі яе) робяць не толькі камп'ютарная графіка і спецэфекты, але таксама персанажы. У сіквеле «Аватара» гэта, як ужо гаварылася, у першую чаргу дзеці Джэйка. На іх і спынімся.

Старэйшы сын аказаўся патрэбны толькі для адной сцэны фільма бліжэй да фіналу. Персанаж практычна не раскрываецца і толькі зрэдку служыць фонам для свайго малодшага брата. Той якраз з'яўляецца ўмоўна галоўным героем. У яго першае каханне, праблемы з адаптацыяй у новым племені, спрэчкі з бацькам і сяброўства з кітом накшталт Вілі.

Сястрычка зусім маленькая, і для чаго яна патрэбна — незразумела. Хутчэй за ўсё, яе стане больш у наступным сіквеле. А вось прыёмная дачка Кіры мае задаткі цікавага персанажа, але трох гадзін з лішнім ёй не хапае, каб раскрыцца. Прабач, дзетка, але рэжысёру трэба больш часу на дэманстрацыю іншапланетных рыб, якія марудна праплываюць па экране.

Павук… Бедны, бедны, самы лішні і непрадуманы герой, чые паводзіны і матывацыя не паддаюцца ні чалавечай, ні іншапланетнай логіцы. Герой, аб лёсе якога імгненна забывае нават яго сям'я. Цікава, усім рэальна пляваць на няшчаснага Павука ці, можа, проста знаёмага хлопца трэба было прыстроіць у кіно хуценька, калі асноўны сцэнар ужо быў гатовы?

Вось і ўсё. Джэйка і Нейціры ў фільме вельмі мала, яны тут выступаюць у якасці дэкарацый праблемы бацькоў і дзяцей. Галоўны антаганіст Куорыч не запамінаецца нічым, акрамя максімальна клішыраваных паводзін кіношных бандытаў з 1980-х.

З такімі персанажамі няма нічога дзіўнага, што ўсе астатнія элементы фільма ляцяць у бездань. Бязмерны пафас адцяняе прымітыўнасць дыялогаў, а татальную нелагічнасць не схаваюць ніякае хараство, намаляванае на камп’ютары. Дарэчы пра дыялогі. У дубляжы тых на’ві, якія размаўляюць на мове людзей, прымусілі імітаваць грузінскі акцэнт.

Заяўленыя праблемы планетарных маштабаў (справіць генацыд на Пандоры дзеля новых тэрыторый і лекаў ад старасці) зведзены да рэдкіх разборак сам-насам. Навошта пасылаць нейкага Куорыча забіваць Джэйка, калі пра яго месцазнаходжанне і так усё ведаюць, а ў XXII стагоддзі, мусіць, павінна быць нейкая зброя аддаленага выкарыстання? Як у дзвюх груп людзей атрымліваецца ўвесь час «выпадкова» сустракацца адна з адной на велізарнай планеце? Зямляне вырашылі перасяліцца на планету з не прыдатнай для дыхання атмасферай, сапраўды? Чаму галоўны антыгерой увесь час бярэ ў палон дзяцей, пагражае, але ніколі свае пагрозы не рэалізуе? Куды знік вялізны кіт, які толькі што зноў выратаваў «добрых» ад «дрэнных», потым раптам знік, але неўзабаве зноў з'явіўся для пазіравання ў амаль шчаслівым фінале? Велізарная карпарацыя рэальна настолькі злапамятлівая, што выдаткавала кучу рэсурсаў і грошай, каб праз паўтара дзясятка гадоў ажывіць Куорыча дзеля палявання на Джэйка?

Бясконцая колькасць пытанняў да логікі падзей, матывацыі і паводзін герояў. Але не менш пытанняў і да сутнасці таго, што адбываецца. Джэймс Кэмеран так дакучліва працягвае прасоўваць свае нафталінавыя экалагічныя наратывы (якія мяжуюць з расізмам), што не здзівіліся б, пазнаўшы ў ролі якой-небудзь лучніцы на’ві Грэту Тунберг.

Прыгожая і сумная нудота, якая складаецца з так-сяк звязаных адзін з адным эпізодаў, перагружаных банальнасцямі і бязмерным пафасам. Калі чакаеце ўбачыць нешта, больш-менш падобнае на баявік, дастаткова паглядзець апошнюю траціну стужкі. Іншая справа, калі вы 13 гадоў чакалі трохгадзіннага фільма пра прыдуманыя пажылым дзядзькам перажыванні хвастатых падлеткаў, кашалотаў-паліглотаў і экалагічныя мэсэджы — і ўсё гэта густа абмазанае вельмі прыгожай графікай. Тады кіно — топ.

«Onlíner па-беларуску» ў Telegram. Падпісвайцеся, каб не прапусціць нашы новыя тэксты на роднай мове

Перадрук тэксту і фотаздымкаў Onlíner без дазволу рэдакцыі забаронены. dm@onliner.by